مامە عەبدولڕەحمان: ژیانی نەتەوەییەک

دو مقدەمه

مامە عەبدولڕەحمان شاعیر، نووسەر، وێژەناسی، زمانناس و نوێنەری ڕۆشەنبیرانی کورد بوو. ژیانی بە تەواوی وقف نیشتمان و کوردایەتی کرد. کارە مێژوویی و سیاسیەکانی پلەی رێبەرایەتی لە خەباتی نەتەوەیی کورددا پێی بەخشی.

ژیاننامە

مامە عەبدولڕەحمان لە ساڵی 1847 لە شاری سلێمانی لەدایک بوو. لە خانوادەیەکی شەرەفمەند و نەتەوەپەروەردا گەورە بوو. کەسایەتیەکی شارەزای زمانەوانی بوو و زمانەکانی کوردی، فارسی، عەرەبی، تورکی و عیبری بە باشی زانی.

لە تەمەنی 15 ساڵیدا، دەستیکرد بە نووسین و شێعر وتن. لە ساڵی 1867 چوو بۆ قەدسی شەریف و لەوێ خوێندنی زانستی تەواو کرد. دواتر گەڕایەوە سلێمانی و وەک مامۆستای زمانی کوردی لە مەدرەسەی سەعدیە خزمەتی کرد.

کاری وێژەیی و سیاسی

مامە عەبدولڕەحمان وەک وێژەناسی و نوێنەری ڕۆشەنبیرانی کورد، کۆمەڵێک بەرھەمی وێژەیی و سیاسی لەخۆی بەجێ ھێشت. شیعرەکانی تایبەت بوون بە نیشتمان دوستی، خۆشەویستی و نموونەیەکی لێکچێنەوەی شێوەی کلاسیک و نوێ لە شیعری کوردیدا.

مامە عەبدولڕەحمان یەکێک بوو لە سەرکردەکانی خەباتی نەتەوەیی کورد. بەشداری کرد لە کۆڕی مەعروفی "ئاگری" و داوای دەکرد کە کوردەکان بتوانن حکوومەتی خۆسەری خۆیان ڕێک بخەن. لە ساڵی 1880 بە ھۆی خەباتە سیاسیەکانیەوە، لەلایەن حکوومەتی عیاسمیدا دەستگیر کرا و بە سێ ساڵ زیندان محکوم کرا.

میراتی مەزن

مامە عەبدولڕەحمان لە ساڵی 1910 لە سلێمانی کۆچی دوایی کرد. میراتی زۆر مەزنی لەخۆی بەجێ ھێشت کە تا ئەمڕۆش سەرچاوەی سوور و ڕووناکە بۆ خەباتی کوردی. شیعرەکانی، نووسینەکانی و کارە سیاسیەکانی تا ڕۆژگاری ماوە وەک سەرچاوەی ئیلهام و ڕێنمایی بۆ کوردەکان بەردەوام دەمێنێت.

ژیانێک بە نیازی نەتەوە

ژیانی مامە عەبدولڕەحمان، نمونەیەکی ژیانێکی بە نیازی نەتەوەیەکە. خۆی بە تەواوی وقف کرد بۆ خزمەتکردن بە خەڵکی خۆی و نیشتمانەکەی. ئەو پیاوێکی دڵسۆز، قورس و بێ باکان بوو کە بۆ ئازادی و گەشەی کوردستان خەباتی کرد.

کارە گرنگەکانی

• "دیوانی مامە" کۆمەڵەیەک شیعر کە نیشتمان دوستی، خۆشەویستی و سیاسەت تێدا دەبینرێت.
• "مێژووی کورد و کوردستان" یەکێک لە کارە مێژووییە سەرەکیەکانی کوردیە کە تا ئەمڕۆش بەسەرچاوەیەکی گرینگ دادەنرێت.
• "قەواڵی گەلاوێژ" کۆمەڵەیەک باس و ڕەخنەی سیاسی.

قسەکانی مامە عەبدولڕەحمان

• "کوردستان مرۆڤیەکی زیندووە کە دڵی دەتەقێ و گۆی دەکا."
• "ئازادی وەک هەوا بۆ کوردەکان زۆرە."
• "کەسێک ناتوانێت بێ نیشتمان بمێنێتەوە."

جدولی کارە مێژووییەکەی مامە عەبدولڕەحمان

جدولی کارە وێژەییەکەی مامە عەبدولڕەحمان

جدولی نرخاندنی کارەکانی مامە عەبدولڕەحمان

کۆتایی

مامە عەبدولڕەحمان، گەورەی نەتەوە و سەرکردەیەکی خەباتی نەتەوەیی، ژیانی خۆی وقف بۆ خزمەتکردن بە کوردستان و کوردایەتی کرد. میراتی فکری و سیاسیەکەی تا ئەمڕۆش سەرچاوەیەکی ئیلهام و ڕێنماییە بۆ کوردەکان. ناوی بە زێڕ لە مێژووی کوردیدا نووسراوە و وەک یەکێک لە گرنگترین کەسایەتیە مێژووییەکانی نەتەوەکەمان دەناسرێت.

پێڕستی پێشانگاکان

• ڕێکخراوی ماڵپەڕی مامە عەبدولڕەحمان
• [ویکیپیدیای کوردی](https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%85%D8