Cyfoeth Naturiaeth Cymru: Canllaw Cynhwysfawr

Cyflwyniad

Mae Cymru yn wlad gyfoethog o ran adnoddau naturiol a chyfoeth naturiol, gan fanteisio ar dirweddau amrywiol o fynyddoedd, bryniau, coedwigoedd, afonydd a glannau môr. Mae'r adnoddau hyn yn darparu amrywiaeth eang o ecosystem gwerthfawr sy'n cynnal bywyd gwyllt, yn cefnogi diwydiannau amaethyddol, ac yn darparu mannau hamdden a chynaliadwyedd i bobl.

Gwarchodaeth Naturiaeth

Mae Cymru yn un o'r gwledydd mwyaf bioamrywiol yn y DU, gydag oddeutu 80% o'i chwrs dŵr a 28% o'i thir gwlyb yn cael eu dynodi fel cynefinoedd o arwyddocâd cadwraeth. Mae'r wlad hefyd yn gartref i dros 1,000 rhywogaeth o blanhigion a 10,000 rhywogaeth anifeiliaid, gan gynnwys rhai ohonynt sydd yn endemig i Gymru, fel yr upwch coed torf Coch.

Mae Llywodraeth Cymru yn ymrwymedig i warchod cyfoeth naturiaeth y wlad ac mae nifer o fesurau yn eu lle i sicrhau hyn. Mae hyn yn cynnwys:

• Ardal ddarnod natur: Mae rhaglen hon yn lledaenu dros 32,000 hectar o dir a dŵr, ac yn anelu at greu llwybrau bywyd gwyllt a gwarchod cynefinoedd gwerthfawr.
• Cyfarpar arbennig: Mae dros 200 o Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SSSIau) yng Nghymru, sy'n amddiffyn cynefinoedd unigryw a rhywogaethau prin.
• Cadwriaeth dŵr: Mae dros 50% o gwrs dŵr Cymru yn cael ei amddiffyn o dan Gynllun Cyfarpar Dŵr yr UE, sy'n helpu i sicrhau safonau dŵr uchel a gwarchod ecosystem dŵr croyw.

Arwyddocâd Economaidd

Mae cyfoeth naturiaeth Cymru yn chwarae rôl hanfodol yn ei heconomi. Mae'r diwydiant amaethyddol, er enghraifft, yn dibynnu'n drwm ar adnoddau dŵr a thir i gynhyrchu bwyd. Mae'r sector twristiaeth hefyd yn elwa yn fawr o dirweddau naturiol Cymru, gyda llawer o ymwelwyr yn cael eu denu i'w mynyddoedd, coedwigoedd a glannau môr.

Yn ôl adroddiad gan y Comisiwn Coedwigoedd, mae adnoddau naturiol Cymru yn werth tua £2.3 biliwn bob blwyddyn. Mae'r ffigur hwn yn cynnwys:

• £1.2 biliwn: Gwerth yr adnoddau dŵr
• £600 miliwn: Gwerth y coedwigoedd a'r diwydiant coed
• £500 miliwn: Gwerth y diwydiant pysgota

Heriau

Er gwaethaf y cyfoeth naturiaeth helaeth sydd yng Nghymru, mae nifer o heriau sy'n ei wynebu, gan gynnwys:

• Llygredd: Mae llygredd o sectorau amaethyddol a diwydiannol yn bygwth ansawdd dŵr ac ecosystem Cymru.
• Colli cynefinoedd: Mae datblygiad tir a chynlluniau diwydiannol wedi arwain at golled cynefinoedd gwerthfawr a fframweithio bywyd gwyllt.
• Newid yn yr hinsawdd: Mae newid yn yr hinsawdd yn cael effaith ar rywogaethau a chynefinoedd Cymru, gan achosi lefelau'r môr i godi a phryderon sychder.

Camau At y Blaen

Mae sefyllfa gyfoeth naturiaeth Cymru yn gymhleth ac mae angen gweithredu ar nifer o lefelau i amddiffyn a gwella'r adnoddau gwerthfawr hyn. Mae rhai o'r camau pwysig at y blaen yn cynnwys:

• Buddsoddi mewn gwarchodaeth: Mae angen buddsoddi parhaus mewn ardal ddarnod natur, SSSiau a mesurau gwarchodaeth eraill i sicrhau goroesiad ecosystem Cymru.
• Rheoli datblygiad: Mae angen rheoli datblygiad tir a chynlluniau diwydiannol yn ofalus i leihau colled cynefinoedd a gwarchod fframweithio bywyd gwyllt.
• Gwella ansawdd dŵr: Mae angen gweithredu i leihau llygredd a gwella ansawdd dŵr Cymru, gan sicrhau ffyniant ecosystem dŵr croyw.
• Addasu i newid yn yr hinsawdd: Mae angen datblygu a gweithredu strategaethau addasiad i helpu rywogaethau a chynefinoedd Cymru ymdopi â'r heriau a achosir gan newid yn yr hinsawdd.

Canllaw Camau-wrth-gamau at Gwarchodaeth Cyfoeth Naturiaeth Cymru

1. Asesiad: Asesiwch yr amgylchedd naturiol yn eich ardal a nodwch yr ardaloedd sy'n fwyaf bregus neu sydd eisoes dan fygythiad.
2. Cynllunio: Datblygwch gynllun cadwraeth sy'n nodi camau penodol i warchod a gwella'r cyfoeth naturiaeth yn eich ardal.
3. Gweithredu: Gweithredwch y cynllun cadwraeth, gan ganolbwyntio ar amcanion realistig a mesuradwy.
4. Monitro: Monitro'r effeithiolrwydd y cynllun cadwraeth a gwnewch addasiadau fel sy'n ofynnol.
5. Ymgysylltu: Cysylltwch â grwpiau a sefydliadau lleol eraill sydd hefyd yn ymrwymedig i warchod cyfoeth naturiaeth Cymru.

Pros a Cons o Warchodaeth Cyfoeth Naturiaeth Cymru

Pros

• Gwarchodaeth bywyd gwyllt: Mae gwarchodaeth cyfoeth naturiaeth yn helpu i warchod rhywogaethau prin a'u cynefinoedd, gan sicrhau goroesiad bywyd gwyllt Cymru.
• Sicrhau diwydiannau: Mae adnoddau naturiol Cymru yn cefnogi diwydiannau amaethyddol, twristiaeth a pysgota, gan helpu i gynnal economi'r wlad.
• Hamdden ac iechyd: Mae ardaloedd naturiol yn darparu mannau hamdden a chynaliadwyedd i bobl, gan wella iechyd corfforol a meddyliol.

Cons

• Costiau: Gall mesurau gwarchodaeth fod yn ddrud i weithredu a chynnal.
• Dirywiad economaidd: Gall gwarchodaeth gyfoeth naturiaeth arwain at ddirywiad economaidd mewn rhai ardaloedd, yn enwedig os yw'n effeithio ar diwydiannau megis amaethyddiaeth a mwyngloddio.
• Rhwystrau: Gall mesurau gwarchodaeth fod yn rhwystr i datblygiad a defnydd tir, sy'n gallu arwain at gwrthdaro â phobl leol a busnesau.

Canllaw i Rywogaethau a Chyfoeth Naturiaeth Cymru

• Rhewlyddion: Ceir nifer o reoliadau yn eu lle i warchod cyfoeth naturiaeth Cymru, gan gynnwys Deddf Gwarchod Natur a Byd Gwledig 1981 a Deddf Hawliau Ffordd (Cymru) 2023.
• Rhestri: Mae nifer o restr o rywogaethau a chyfoeth naturiaeth Cymru, gan gynnwys Llyfr Coch Cymru ac Ardal Natura 2000.