د افغانستان تاریخ په اړه ټولیز لید

هـغـه سـتـر دښـتـه چـې لـومـړی سـرھـد هـغـه تـه دی د پـامـیر پـرنـيـو غـرونـو سـره لـگـیـده او کـه تـا د هند و سند سـرھـدو تـه رسـیـدل صـوړ نـظر ځـړولی شـی، یـا د کـوھـات او روھتاس د غـرونـو لـرونـکـې بـهـرنـۍ تـیـرې تـه پام وکـړل شـی، یا د پنجـاب وښـتـي هـمـواره دښـتـې ته کـتل شـی، کـه تـا دنـرو او ډیر نـرم بدخـشان تـه بـرینـږو اغـزول شـی، یـا د قـنـدھـار تـر لـیـونـو تـپـو پـه کـتـل په کـولـه پـه کـولـه غـاړو سـره تـه دهـغـنـو تـپـو پـه غـونـډ کـې آغـازیږی چـې سـوړ پـړاو سـره هـغـونـه سـړیـږی او پـس چـاغـل د هـغـی دښـتـو وښـتـې ځـمـکـې رابـجـا کـوی، دا هماغه ستـر دښـتـه ده چـې د افغانستان په نامه سره یـادېـږی.

افـغـانـسـتـان په تاریخ کـې

افـغـانـسـتـان په پـاخـې جـغـرافـیـایـي ځـایـگـاه کـې پـهـن ده چـې د آسیا لمنـځـنۍ وچې لـویـه سـړک ده او په صـدیـو کـې یـې د پـرخـتیـاوو یو لـوی لـرغـونـد د بـلـنـتـو سـرھـدو کـې بـلـل کـېـده. د افغانستان د تـاریـخـي سـرھـدو ځینې حـصـې په تـاریـخي زمانـو کـې په چـنـد لاسـونـو کـې سـتـرگـې مـرکیـږي کـې او د لـویـو امـپـراتـوریـو سـره تـحـریـر کـېـږی.

په افغانستان کې د بودایانو حضور

افـغـانـسـتـان هـم کـدایـي زمـانـو کـې د بـودایـانـو یو لـوی مـرکـز و. په هـرات او بلخ کـې د بـلـنـت سـتـوپـو او تـعـمـیـراتـو پـاتـی شـونـو کـې د بـودایـی هنر لـویـه خـزانـه پـه ښـکـار کـې راغـلـه ده. په بـامـیـان کـې د بـودایـانـو دوه غـمـانـتـونـه چـې په شـپـږمـه پـېـړۍ کـې د غـرونـو په ځـوړ کـې پـهـن شـوی و، د بـودایـی تـمـدن د زرینـو رنـگـونـو یـو ښـه نـمـونـه و.

په افغانستان کې اسلامي فتح

په افغانستان کې اسلامي فتح په ۷ پـېـړۍ کـې پـیـښ سـو. په دې دهـلي کـې سـنـد فـتـح کـولو سـره شـروع شـو چې د عبـاسـی خـلافـت سـره زیـاتـه تـوپـیر سـره ابـتـدا کـړه او د ۱۱ پـېـړۍ تـه رسيـد. د اسلامـي فـتحـو فـضـایـي لـویـو کـلتـوري او اقـتـصادي اغـیـزو کـې ورسـيـدې، او د سـتـرو مـزرعـیـزو پـرمـختـیـاوو لـه مـخـه پـه ځـمـکـه کـې لـوی ځـوالـی رامـنـځـته کـړ.

په افغانستان کې مغولو یرغل

په ۱۳ پـېـړۍ کـې، مغـلـو په افغانستان کـې یرغل وکـړ، او هـیـواد د هـغـوی امـپـراتـورۍ کـې د دوو سـو کـالـو پـخـوا کـې پـاتـی شـو. مغـلـو د کابل د سـلطانـت سـره د دوو سـو کـالـونـو او د هـنـد سـره د یو سـو اونـیاکـو کـالـونو پـخـوا کـې د سـلطـنـتـو تـاسـیـس کـولو سـره، هـیـواد په ایـداره کـې او په کـلـتـوري پرمختـګ کـې یو ټـیـم و.

د تیموری سلطان

په ۱۴ پـېـړۍ کـې، تیمـوری یرغـلگـر تـامـرلین د کابل د مغـول سـلطانـت تـعیـن کـړ. د تیمـوریـانـو، د هـیـواد کـلتـوری او علمي غـنـیـت د خـپل پنـځـوس کـالـو امـپـراتـورۍ کـې ودې ته ورسـېـد. د هـغـوی د کـورنـۍ د مشـهـور لیکـوالیـهـاغـو او شـاعـرانـو لـکه مـیـر علی شـیـر نـواي او زاهـر الـدیـن مـحـمـد بـابـر کـې شمـېـرل کـېـږی.

د مغولو شمال

په ۱۶ پـېـړۍ کـې، مغـلـو په شمال کـې تـرسـنـاک گـډوډۍ کـې لـویـدیـږی تـرسـنـاک گـډوډۍ کـې لـویـدیـږی، سـمـرقـنـد او هـرات غـصـب کـړ او د هـیـواد پـر ایـداري سیسـتم دوی چـل کـړ. په دې دهـلی کـې مغـل سـلطانـت سـتـر او کـلتـوری رامـنـځـته شـوی چـې د بابـر، همـایـون، جـهـانـگیـر، شـهـاب الـدیـن مـحـمـد اکـبـر او جـهانـدار سـاه شـاه په شمـول د بـا کمـال شـاهانـو سـره یوځـای شـو.

د بارکزائی سلطان

په ۱۷ پـېـړۍ کـې، د بـارکزایي قبـیـلې د هـیـواد کنتـرول کـې مخـکـې شـو. له ۱۷۳۸ کـال څـخه تر ۱۹۷۳ کـال پـورې، د بـارکزایـیـانـو د سـلطـانـت د هـیـواد جـغـرافـیا چـې د جـنـوب لـور خـوات الـی سـنـد، د لـودیـن خ